Yaxın Şərq üzrə məşhur fransalı tədqiqatçı Sebastien Bussua “Lagazetteaz.fr“-yə müsahibə verib.
Trend-in məlumatına görə, tədqiqatçı “Le Journal Général de l’Europe” jurnalında dərc olunan məqaləsində Fransadan getmiş bəzi şəxslərin Qarabağda törətdiyi cinayətləri araşdırıb.
“Lagazetteaz.fr“yə müsahibəsində bildirib ki, bu araşdırma məqaləmdə qarşıya qoyulan məqsəd aparılan müzakirələri müəyyən qədər balanslaşdırmağa çalışmaqdır, çünki Azərbaycan haqqında, guya Türkiyə və başqalarının ona müharibəni aparmaqda dəstəyi haqqında geniş müzakirələr aparılırdı. Fransada informasiya emalında böyük bir tarazsızlığın olduğunu göstərmək istəyirdim, çünki ermənipərəst medialarda təsir dairəsi olduqca güclüdür. Bütün bu danışılanlar əhəmiyyətsiz (ağızdan-ağıza gəzən) söhbətlərdir. Halbuki ermənilərin, habelə Fransadan gəlmiş bəzi şəxslərin Qarabağda törətdiyi və beynəlxalq hüquq tərəfindən qınanılası bir çox cinayət əməlləri olub:
“Cinayət törədə biləcək yaxud da zorakılıq və ya ekstremizm təbliğatı aparan şəxslərin siyahısı kimi tanınan “Fiche S” siyahısında adı yer alan 10-dan çox fransız yaxud da fransız olmayan, hər halda ümumilikdə erməni əsili və ya ikili vatəndaşlığı olan şəxs ermənipərəst separatçı-işğalçı qoşunun sıralarına qatılmaq üçün Fransadan yola düşüb. Bu, qeyri-qanunidir, çünki rəsmi Paris tərəfindən nizami bir ordunun tərkibində ikili vətəndaşlığı olanlara şamil olunan hüququn bununla heç bir əlaqəsi yoxdur”.
S.Bussua qeyd edib ki, bu şəxslər Fransadan İrəvana (indiki Yerevan) 2020-ci ilin payız aylarında Dağlıq-Qarabağa göndərilmək və azərbaycanlılara qarşı aparılan döyüşlərdə iştirak etmək üçün yola düşüb. Qarabağa döyüşmək üçün gedənlər arasında Ermənistana böyük simpatiyası olan Fransa vətəndaşları da olub. Bu, artıq böyük bir problemdir və qeyri-qanuni bir haldır, çünki döyüşlərə qatılmış həmin şəxslər artıq zorakılığa əl atmaq, silahdan istifadə etmək kimi hallara vərdiş etmiş şəxslərdir:
“Onlar Fransa ərazisinə qayıtdıqdan sonra, sanki heç nə olmamış kimi fəaliyyət göstərəcəkmi? Məhz bu səbəbdən, artıq onlar barəsində ilkin istintaq başlayıb. Onların Ermənistandan qayıdarkən Fransa sərhədlərində saxlanılaraq sorğu-sual edilməsi, istintaq tədbirlərindən asılı olaraq, törədə biləcəkləri və ya artıq törətmiş olduqları cinayət əməllərini aşkar etmək, həmçinin onların terrorizmi təbliğ etmələrini müəyyənləşdirmək və o şəxslərə qarşı hansı cəzaların tətbiq olunacağını müəyyənləşdirmək üçün tədbirlər görülür. Hesab edirəm ki, Ermənistan müharibəni uduzduğu üçün Qarabağa yollanmış şəxslər tərəfindən Fransa ərazisindəki müsəlmanlara qarşı da qisas almaq riskləri ola yaxud kəskin etirazlar törədilə bilər”.
Üç tərəfli bəyanatı şərh edən S.Bussua bildirib ki, minlərlə şəxsin həlak olmasına səbəb olan 27 illik müharibədən sonra, bu bəyanatın imzalanması çox yaxşı bir haldır. Bundan başqa, bu və ya digər tərəfdən bəşəri faciələr törədilib, daha dəqiq desək, Ermənistan tərəfi mülki vətəndaşlarını bir siyasət üçün alətə çevirib, vətəndaşlarını BMT tərəfindən onların ərazisi kimi tanınmayan bir yerdə 1994-cü ildən bəri məskunlaşdırıb:
“800 000 Azərbaycanlı 1992-1994-cü illərdə Qarabağdakı torpaqlarından qovulub. Burada, Bakıda biz bəzi insanlarla, Ağdam, Zəngilan, Qubadlı və digər rayonlardan qaçqın düşmüş və hal-hazırda doğma torpaqlarına qayıda biləcəklərinə ümid edən şəxslərlə görüşdük. Burada iki faktor var: birincisi, bu artıq Rusiyanın bir vasitəçi güc olaraq Fransa və ABŞ-ın da həmsədrlik etdiyi Minsk Qrupu tərəfindən həllinin tapılması mümkün olmayan regional bir münaqişəyə qayıdışı deməkdir, lakin ən ümdəsi, hesab edirəm ki, Azərbaycanlıların Qarabağı azad etmələri oldu”.
Onun sözlərinə görə, ikinci faktor isə ondan ibarətdir ki, davamlı sülhdən danışarkən, biz hər iki dövlət arasında kağız üzərində əldə olunmuş anlaşmadan əlavə bir sülhdən bəhs edirik. İndi əsas məsələ, insanların beyninə sülh anlayışını yeritmək və hər iki olkə cəmiyyətində bunu təbliğ etməkdən ibarətdir. Hər iki xalq bu sülhü istəyəcəklərmi, bu artıq sual altındadır:
“Biz Bakıda Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət naziri Anar Kərimov və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyevlə görüşdə olarkən, bu rəsmilər müntəzəm şəkildə Azərbaycanın etnik və mədəni müxtəlifliyini, eləcə də, Qarabağda qalan ermənilərin məsələsini ön plana çəkirdilər.
SSRİ dövründə hər iki xalq arasında çox yaxşı münasibətlər var idi. Çoxları hesab edir ki, vaxt keçdikcə buna nail olunacaq. İndi, Ermənistan tərəfdən eyni bunu gözləmək olarmı? Ancaq hesab edirəm ki, hazırkı şəraitin qəbul edilməsi üçün xeyli vaxt gərəkdir. Ümid edək ki, nə vaxtsa başqa bir revanş hissi ilə yaşayan erməni Baş nazir, yaxud da siyasi xadim 2020-ci il noyabr ayında imzalanmış sənədi pozaraq əhali arasında kəskin hislərin oyadılmasına səbəb olmayacaq”.
Tədqiqatçı qeyd edib ki, Azərbaycan tərəfi üçün isə, parktiki baxımdan Qarabağı yenidən bərpa etmək üçün çoxlu vaxt lazım olacaq, yəni quruculuq işləri, burada əhalini yerləşdirmək, Qarabağı turistik bir məkana çevirmək baxımından və sair. Bu istiqamətdə dövlət dəstəyi lazım olacaq:
“Digər bir məsələ Qarabağ və Naxçıvanın yaradılacaq bir dəhliz vasitəsilə bir-birinə dinamik şəkildə inteqrasiya olunmasıdır. Məhz bu dəhliz uzun illərdən sonra Azərbaycanın digər ərazilərini ilk dəfə İrandan keçmədən Naxçıvanla birləşdirəcək, əlavə olaraq Azərbaycanın İpək Yolu kimi qlobal layihədə davamlı şəkildə iştirakını təmin etmiş olacaq.
Bu, çox önəmli məsələdir, çünki məhz bu dəhliz Azərbaycanın Avropa üçün əhəmiyyətinin dəyərləndirilməsi istiqamətində vacib rol oynayacaq. Çünki avropalılar məhz bu dəhliz vasitəsilə Qarabağa gələrək, oraları kəşf etmək marağında olacaqlar. Bizim həmvətənlər Mərakeşdə, Tunisdə vaxt keçirərək, müsəlmanları tənqid etməyə çalışır, car çəkmək istəyirlər ki, islamçılıq hər yerdədir, lakin onlar dünyəvi, müasir, dinamik, beynəlxalq arxitektorların böyük maraq göstərdiyi Azərbaycanı heç demək olar ki, tanımırlar, və bu, düşünürəm ki, sülh məsələsi mövzusunda ən önəmli amillərdən biridir və digər modellərə də aşılana bilər”.
Regionda iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin bərpasından bəhs edən tədqiqatçı qeyd edib ki, İki ölkə arasında dayanıqlı bir sülhün təmin edilməsi iqdisadiyyatdan keçir. Azərbaycan və Ermənistan arasında iqtisadi əlaqələr bərpa olunmalıdır. Hər iki dövlət arasında iqtisadi baxımdan kəskin şəkildə qeyri-tarazlıqlar müşahidə olunur. Azərbaycan Qafqazın kiçik bir draqonuna çevrilib, Ermənistan isə kasıb, anklav, iqtisadi baxımdan əhəmiyyətli heç nəyi olmayan, hesab edirəm ki, iqtisadi baxımdan onu dəstəkləyə biləcək böyük diasporuna güvənən bir ölkədir:
“Azərbaycan özünün neft-qaz sektoruna güvənən regional iqtisadi bir gücə çevrilməklə yanaşı, eyni zamanda, neft və qaz amilinin sonsuz olmadığını nəzərə alaraq, ölkə iqtisadiyyatını şaxələndirmək istiqamətində balanslı və dinamik şəkildə növbəti 30 il üçün aqroyeyinti sahəsində əhəmiyyətli islahatlar aparmaqda davam edir. Yaxşı olar ki Ermənistan artıq dərk etsin ki, o, iqtisadi baxımdan heç bir investisiya yatırmadığı, hər şeyini dağıtdığı Qarabağı itirib, heç olmasa öz ölkəsinin gələcəyini zənginləşdirsin. Bu zaman sülh davam edə bilər. Beləliklə, aydın məsələdir ki, bu gün, Azərbaycan bu regionu iqtisadi, mədəni və turistik baxımdan diqqət mərkəzinə çevirmək, bu əraziyə yeni nəfəs verməyə qadir olan bir ölkədir”.
Azərbaycanın Avropa İttifaqı üçün hansı əhəmiyyətinə toxunan S.Bussua qeyd edib ki, Avropa İttifaqının qonşuluq siyasəti baxımından, Azərbaycanın Avropa Şurasına üzv olması baxımından və avropalıların “Eurovision” mahnı müsabiqəsini Azərbaycanda təşkil etmələri üçün heç bir maneənin olmaması baxımından, Avropa-Azərbaycan münasibətlərinin bundan sonra da yüksək səviyyədə davam etdirilməsi çox vacibdir, çünki Azərbaycan demək olar ki, mədəniyyət baxımından məhz Avropaya yaxın bir ölkədir. Baxmayaraq ki, ölkədə yaşayanların mütləq əksəriyyəti müsəlmanlardır, Azərbaycan dünyəvi, ünsiyyətcil, müasir, mədəni bir ölkədir. Mənim üçün Bakı şəhəri, rus yaxud ərəb deyil, Avropa şəhərlərinə bənzər bir şəhərdir:
“Fransa ilə münasibətlərə gəldikdə isə, real olaraq, münasibətlər əladır. Təkcə neft-qaz sahəsində deyil, məsələyə mədəni nöqteyi-nəzərdən yanaşsaq, Bakıda fransız dilini təbliğ edən, Fransanı Qafqazda təşviq edən və artıq bir neçə ildir ki fəaliiyyət göstərən fransız liseyi var. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan Beynəlxalq Frankofoniya Təşkilatının üzvüdür. 2020-ci ilin iyun ayında Fransa Prezidenti Emmanuel Makron Bakı və Paris arasındakı əlaqələrin yüksək səviyyədə olduğunu vurğulayaraq, bundan məmnunluq hissi ifadə edib. Müharibə zamanı Parisin Yerevana tərəf istiqamət almasına baxmayaraq, Azərbaycanın Milli Qurtuluş Günü münasibətilə göndərilən təbrik məktubu Yelisey Dövlət rəsmi saytında bu gün də saxlanılır. Çünki reallıqda Paris-Bakı münasibətləri hələ 1980-ci illərin sonlarında Fransua Mitteran və Heydər Əliyev tərəfindən təsis olunmuş əzəli bir tarixdir”.
