Bu gün, martın 2-də biz Azərbaycan Respublikasının Birləşmiş Millətlər Təşkilatına (BMT) üzv olmasının 30 illiyini qeyd edirik. 1992-ci ilin 2 mart tarixində BMT Baş Assambleyası Nyu-Yorkda keçirilən 46-cı sessiyasının 82-ci plenar iclasında qəbul etdiyi 46/230 saylı qətnamə ilə Azərbaycanı və digər səkkiz keçmiş sovet respublikasını BMT-yə yeni üzv kimi qəbul edib. Əslində, 1960-cı ildəki dekolonizasiyadan sonra 1992-ci il BMT-nin ən çox üzv qəbul etdiyi bir il oldu.
Yeni müstəqil dövlət olaraq Azərbaycan 1990-cı illərin əvvəllərində baş verən münaqişə üzündən ağır çətinliklərlə üzləşmişdi. Məhz bu səbəbdən BMT ilə Azərbaycan arasında tərəfdaşlığın ilk illərində BMT-nin yardımı əsasən qaçqınların və məcburi köçkünlərin təcili ehtiyaclarını qarşılamaqdan ibarət idi. BMT-nin ixtisaslaşmış agentlikləri 600,000-dən çox məcburi köçkünü və 200,000 qaçqını qida, səhiyyə xidmətləri, sığınacaq və digər qeyri-ərzaq məhsulları ilə təmin etmişdi. Hökumətin, yerli icmaların və beynəlxalq tərəfdaşların birgə səyləri genişmiqyaslı yerdəyişmənin kütləvi aclıq və epidemiyalar kimi ən faciəvi nəticələrinin qarşısının alınmasında mühüm rol oynayıb.
Növbəti illərdə isə BMT-nin dəstəyi münaqişədən sonrakı bərpa prosesləri və uzunmüddətli inkişaf ehtiyacları istiqamətində olub. Nisbətən qısa müddət ərzində Azərbaycan keçid iqtisadiyyatından yüksək insan inkişafı indeksinə malik yüksək orta gəlirli ölkəyə çevrilib. 1995-2019-cu illər arasında ölkənin İnsan İnkişafı İndeksinin göstəricisi 25,2% artaraq 0,604-dən 0,756-ya qədər yüksəlib. Bu dövrdə Azərbaycanda yoxsulluğun səviyyəsi 49,0%-dən 5%-ə enib, adambaşına düşən Ümumi Milli Gəlir isə təxminən 79,4% artıb.
Son 30 ildə Azərbaycan iqtisadi artım və insan inkişafı baxımından nəzərəçarpacaq irəliləyiş əldə edib. BMT-Azərbaycan münasibətləri isə yardıma əsaslanan əməkdaşlıqdan tərəfdaşlığa əsaslanan əməkdaşlığa çevrilib.
BMT-yə üzv olduqdan sonra Azərbaycan dayanıqlı inkişafa dair müştərək öhdəliyimizə öz töhfəsini verməklə bərabər, BMT Nizamnaməsində təsbit olunmuş prinsip və məqsədlərə uyğun olaraq hərtərəfli və geniş əhatəli gündəlikdə fəal iştirakını davam etdirib. Bu səylər qlobal səviyyədə də tanınıb və qəbul olunub – 155 üzv dövlət Azərbaycanın 2012-2013-cü illərdə BMT Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvü seçilməsinə səs verib.
COVID-19 pandemiyası dövründə Azərbaycan bir daha çoxtərəfliliyə sadiqliyini nümayiş etdirərək, məsuliyyətli tərəfdaş qismində pandemiya ilə mübarizə üzrə regional və qlobal səylərə töhfə verib. Qoşulmama Hərəkatının sədri kimi, Azərbaycan Respublikası COVID-19-a cavab olaraq BMT Baş Assambleyasının Xüsusi Sessiyasının keçirilməsi təşəbbüsü ilə çıxış etməklə bərabər, COVID-19-a qarşı qlobal təşəbbüslərə maliyyə dəstəyini ayırıb.
Bundan əlavə, zəngin multikulturalizm və dini tolerantlıq ənənələrinə malik Azərbaycan son illərdə bir sıra yüksək səviyyəli tədbirlərə ev sahibliyi etməklə müxtəlif millətlər və xalqlar arasında mədəniyyətlərarası dialoqun və anlaşmanın genişləndirilməsi rolunu öz üzərinə götürüb.
Əminəm ki, “Azərbaycan 2030: Sosial-iqtisadi inkişaf üzrə Milli Prioritetlər” strategiyasının tətbiqi ilə Azərbaycan özünü yüksək rifah cəmiyyətinə malik qabaqcıl iqtisadiyyata çevirmək istəklərini həyata keçirəcək.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Azərbaycanın Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə nail olmaq, daha yaxşı inkişaf etmək, eləcə də COVID-19 pandemiyası və son münaqişənin fəsadlarını aradan qaldırmaq səylərini dəstəkləməyə davam edəcək.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Azərbaycanın Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə nail olmaq, eləcə də gələcəkdə daha yaxşı inkişaf etmək və COVID-19 pandemiyasından və son münaqişədən sonra bərpa prosesi çərçivəsində səylərini dəstəkləməyə davam edəcək.
2021-ci ildə BMT-nin ölkə üzrə idarə heyəti və Azərbaycan Hökuməti 2021-2025-ci illər üçün BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf üzrə Əməkdaşlığa dair Çərçivə (UNSDCF) sənədini imzalayıblar. Çərçivə sənədi tərəfdaşlıq üçün dörd prioritet sahəni müəyyən edir: həssaslığı azaldan və dayanıqlığı təmin edən inklüziv artım; dövlət və sosial xidmətlərin daha yaxşı göstərilməsi üçün daha güclü institutlar; ətraf mühitin mühafizəsi və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə; və qadın və qızların səlahiyyətlərini artıran və gender bərabərliyinə əsaslanan cəmiyyət.
Bunların hər biri çox iddialı hədəfdir və onlara çatmaq üçün daha qətiyyətli tədbirlər və cəmiyyətin bütün təbəqələrinin səfərbərliyi tələb olunur. Rezident Əlaqələndirici kimi mən BMT ailəsinə rəhbərliyim çərçivəsində bu hədəfləri Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə doğru ölçülə bilən tərəqqiyə çevirmək üçün inteqrasiya olunmuş həllərin hazırlanması və həyata keçirilməsində Azərbaycan Hökuməti və xalqı ilə sıx əməkdaşlıq edəcəyəm.
Biz Azərbaycana daha güclü, daha ədalətli və daha firavan cəmiyyət qurmağa kömək edə bilən və insanlara, sülhə, dayanıqlı həll yollarına, habelə ən həssas təbəqələrin ehtiyaclarına cavab verən təsisatlara sərmayə yatıran strategiyamızı davam etdirəcəyik.
Vladanka Andreeva
BMT-nin Azərbaycandakı rezident əlaqələndiricisi
